Minner er ein rar ting

I sommer reiste faren min ut av denna tida. Plagene blei for mange og helsa blei for skral te at kroppen orka meir. Ei fredfull reise ut av et innholdsrikt liv. Eg skreiv nokken ord både te seremonien og minnesamværet, og eg har blitt bedt av fleire om å dele orda. Her er talen frå minnesamværet i ein mild omskrivning med nokka tillegg. Og ja, det er skriven nogenlunde på dialekt :) (men eg legger ut ein bokmålsversjon i eget innlegg, eg er ikkje meir atal enn det)

Denna fantastiske tegninga av pappa, Tor Langmyr, er laga av lokal kunstner Roar Brødsjø og blei delt samme dagen som pappa blei gravlagt. Fleire enn meg fekk gode tårer i augene då me så den!

Minner

Her om kvelden sto eg uttafor «gamlehuset», huset der farmor og farfar skapte liv og ein familie frå tidlig på femtitalet. Skumringa var på vei, myggen surra og stakk i lykkelig forfjamselse over det sjeldne besøket på denna tida av døgnet. Hestane på jordet kikka sakte opp på meg mens den eine munnfullen med gras forskøyv den neste. Huset er slitent nå, men historiane kikker nysgjerrig rundt hvert et hjørne, overalt.

I og rundt det huset har ein drøss med unger springe rundt og leika. Hoppa frå låvebrua og ut av verandadøra - som aldri fekk nokken veranda, den heller. Me tok sats over bekken, og av og te bomma me og blei blaute på beina. Klatra på knatten, leika med de fine steinane farmor samla på, og sprengte røyksopp på jordet med spenstige hopp og samla bein. Det slo meg at plassen opplevdes mykkje større då eg var lita.

Minner er ein rar ting. Me mennesker hugser så forskjellig, både det som har hendt og åssen det har hendt. Hver og ein av oss har sitt perspektiv, den samme hendelsen blir gjenfortelt i like mange versjoner som antalet som var te stades - av og te au av fleire enn de som var der. I det øyeblikket et minne blir født blir det tilpassa personen og personligheten, høgda og alderen, plassen og deltakelsen, åssen ein var involvert. Og det er slikt som gjør minner te ein rar ting. De er både handfaste og svevande. Både delbare og private. Nokken minner får ein såvidt tak i der de blafrer forbi som røyken etter et utblåst stearinlys, mens andre sitter som limt, som irriterande rust. Mine minner er mine egne, men har eg opplevd nokke sammen med andre kan me dele mykkje av det - allikevel lett forskjellige versjoner. Eg har tydelige minner som ikkje stemmer med andres minner av samme hendelse. Og ingen av oss tar faktisk feil. Det fascinerer meg. Eg var for lita te å hugse hoppa Blakka, men har hørt om ho i alle år og sett bilder av søstrene mine på ryggen på ho. Eg hugser hesjing, et ord som betyr lite for de fleste født etter meg: Staurane som skulle bankas stødige, høyet som hang tungt over. Eg hugser eg sto der og snurra slipesteinen, og - den i ettertid smertefulle opplevelsen - kløpping av graset på låvebrua, med saks i metall. Ny rekord i vannblemmer. Då eg sprang der som lita rundt gamlehuset var eg bestandig nysgjerrig på alle krikane og krokane på låven, men inni det tomme fjøset var eg sjelden. Lukta av dyr var vekk frå detta fjøset når eg vekste opp, alt av dyr var då vekk frå den lille gården. Eg hørte historier om spesielt den eine kua, ho var visst ikkje så lett å få te å stå stille når juret skulle tømmast. Tanter og onkler, pappas søsken, vekste opp med de dyra. De vekste opp der på Langstad, sammen med pappa før han ble pappa, sammen med sine egne foreldre, sine egne venner. Skapte og fekk sine egne minner. De levde der den gongen huset ennå ikkje hette "gamlehuset".

Når det gjelder det å springe rundt og leike så er jo ikkje faren min den aller første som dukker opp i tankane, såpass ærlig skal eg vere. Eg har ikkje sett pappa leike så mykkje, når han skulle tulle med nokke anna enn ord og synge ei tone surt (på gjørs, for han hadde veldig god stemme) så stoppa det fort. På fest hendte det at han tok slipset og hadde det som panneband, men utover det var ikkje fysisk humor hans favoritt. Å gå i skauen og kanskje på fjellet var meir hans stil. Turer for å plukke blåbær og tyttebær (med den kjedelige rensinga etterpå, som me heller ikkje slapp unna...), og ei stor mengde fisketurer. Det er mange som har vore på fisketur med han, gått der gjennom skauen, stått rolig ved et vann og pusta i fred. Pappa var veldig glad i å fiske. Helst med bamusstang, sjøl om han modererte seg litt etter hvert. Han var glad i ganske mykkje sport, men deltok ikkje sjøl. Omtrent som eg har blitt, eg mangler nesten heilt konkurranseinstinkt.

I mine barndomsår var tippekampen såpass hellig at han irriterte seg over bryllupsinvitasjoner og andre aktiviteter på laurdager. Eg så han springe ein gong! Og det er et minne som sitter: Me hadde vore på Handelsstevnet i Skien og eg hadde fått heliumballong! Allerede nå forstår de aller fleste vaksne i hvilken retning historia - og ballongen - går. Eg sto på tonet etter at mamma hadde kjørt oss heim, og som så mange unger før og etter meg sto eg der og slapp ballongtråden, og fanga den igjen. Om igjen og om igjen og ooooom…nei… eg mista den visst.

Eg var ganske lita, men var nå utstyrt med et solid sett lunger (såpass at eg hugser eg av og te var ringeklokka på småskulen), og eg skreik både stygt og høgt, så pappa skjønte fort å som hadde skjedd. Det var egentlig ganske logisk, når eg tenker på det i vaksen alder. Han kom fort ut døra, så etter ballongen som steig og sank. Beregna hen ballongen kom te å synke neste gong.

Så sprang han. Ned bakken, over veien, ned mot jordet, godt akkompagnert av den lille korthåra sirena som sto igjen på tonet. Ballongen sank i slak vinkel ned mot eine jordet, pappa bevegde seg meir optimistisk. Han sprang fortere og fortere, for ballongen hadde visst endelig tenkt seg heilt ned te bakken. Då tråden sveipa jordet kasta pappa seg så lang han var - og han var jo lang, men for ei jente på åtte år var han gørlang! Hadde han vore 1.98 så kanskje det kanskje gått, men det eg så var ein neve som lukka seg rundt tom luft akkurat då ballongen fekk det for seg å reise oppover igjen. Mens han kasta seg hadde eg visst slutta å skrike, for eg hørte tydelig det eine ordet som langtrukkent og seigt og med innbitt overbevisning svevde opp frå jordet og opp te meg. Eg skjønte hen lungekrafta min kom frå. Pappa var flink te å banne. Ofte var samme ord repetert mange gonger, men akkurat denna gongen var det nok med ett ord - ein gong.

Ballongen steig fornøgd opp mot tretoppane mens den lange mannen lå der på magen på et bløtt jorde og måtte akseptere at ei tivolileike hadde vunne. Og mens ballongen høgt der oppe vrikka seg videre mot Gjerstad kom pappa tuslande opp igjen. Alt eg så var håret hans og den trampande gangen i de åpne sandalene, for han gjekk med huet senka og så ikkje på meg eingong. Gjekk bare inn. Eg så aldri pappa springe igjen. Fekk forresten aldri heliumballong igjen heller…

Då eg sto der ved hushjørnet så eg det for meg, nesten så eg kunne høre han. Og eg så for meg både farmor og farfar. Eg så farfar som gjekk ute og ordna et eller anna, slipte ljåen, reparerte nokke, bestandig nokke å pusle med. Eller inne når han satt i godstolen og las i bibelen sin, bare avbrutt av et og anna lykkelig "Halleluja, eg e herrens jubelgutt!" mens han smilte. Definisjonen på glad-kristen. Eg så farmor som sto på kjøkkenet og lagde verdens beste brød og verdens beste kjøttkaker (og som fikk meg te å skjønne at lauk var godt). Eg så farmor som stakk huet litt fram i vinduet og kikka etter oss, eller når ho sto i kjelleren og vaska gulrøtter. Jeg så farmor sitte på stolen sin og ta av hårnettet før ho trakk ut hårtullen i nakken og håret rant som ein grå foss nedover ryggen og forbi stolsetet - og eg bestemte meg der og då for å få langt hår. Det skulle ta nokka år, men håret blei langt og eg tenkte ofte på farmor når eg børsta det og rulla det. Minnene mine fulgte visst ei tidslinje og eg så for meg pappa og Sissel, så ofte som de kunne satt de uttafor huset. Kaffi frå pumpekanne, blå puter i stolane, Sissel med strikketøy. Pappa ordna grillen. Så gikk me alle inn og spelte amerikaner, som regel måtte hver runde analyseras etterpå. Ute gjekk pappa og plukka stein frå plenen på sommeren og han måka snøen med skarpe spadekanter på vinteren. Et trekk fleire har tatt videre.

Då pappa blei veldig sjuk i juni starta et ras av ulike minner i meg. Alle dissa minnene som har ligge på tankeloftet mitt. Lett gjømt og nesten glømt. Den sterkaste følelsen eg har nå er takknemlighet. Ikkje minst for alle minnene, rett og slett for mengden minner. For det er enkelt og greit ein flom, overflod, et ras - men av den gode typen. Det er de gode minnene som er ivrigast, som maser mest, som rekker opp neven og roper "meg, meg, meg!" Nokken minner er et blaff, vanskelig å fange. Andre er episoder, eller kapitler i ei bok. Og så er det enkelte minner som nesten er ein heil film. Og det som nå har blitt så tydelig for meg er at veldig mange av dei skjønte eg ikkje var minner då de skjedde. Livet levast framover, og forstås bakover. Eg takker pappa for alle minnene han har gjett meg. Om eg skal sei ETT ord te pappa må det bli nettopp et enkelt Takk.

Elin Pinslund 10/8 2023

Minner er ein rar ting

Siste innlegg

Comments